خلق عظیم

جواب اشکالات
جواب اشکال اول : نمی توت جواب کلی داد اما افرادی که از روی عادت کار را انجام می دهند :
1- از لحاظ ژنتیک این طور هستند . ارزش این کار این افراد به مقدار کسی که تمرین می کند تا آن صفت در درونش ملکه شود نیست .
2- با تمرین کردن کار برای او ملکه شده ، آنقدر تمرین کرده تا حد ملکه رسیده است و یکدفعه حاصل نشده ، از روی تمرین با آن فعل مانوس شده که به راحتی انجام می دهد نه اینکه بی اختیار انجام دد.
جواب اشکال دوم :
کسی که صفت برای او ملکه نشده ولی در حال تمرین و تلاش برای انجام آست به او دو جواب داده شده :
1- ملکه را از تعریف اخلاق حذف کنیم که الاق یک صفت و ویژگی درونی است و کافی است ولو اینکه به صورت ملکه نشدهباشد.
2- بعضی می گویند اخلاق باید صفت درونی و ملکه باشد . انسان با صفاتی پیوند می خورد که ملکه شده باشد ولی آدمی که در مقام تمرین است در حال انجام فعل اخلاقی است ولی هنوز به صورت فضیلت و ثابت در وجود او ایجاد نشده است . پس دارای ارزش است ولی آن ویژگی را ندارد چون در حال تمرین است . کسی که یکبار می بخشد کار او دارای ارزش است ولی دارای ویژگی سخاوتمندی نیست و به او آدم سخاوتمند نمی گوییم. ارزش و ثواب عمل کسی که در حال تمرین است یا کسی که برای او ملکه شده یکسان است. کسی که دارای آن صفت شود خودش برای داشتن آن دارای ارزش است.
جواب اشکال سوم : رفتار که لزمه ی صفات اخلاقی است در صورتی از انسان صادر می شود که انسان مشکل و مانعی بیرونی برای به وجود آمدن آن رفتار نداشته باشد. ارزش آن عمل برای او هست ولی درایآن ویژگی نیست.
امام صادق علیه السلام : اگر کسی نیت کند کار خیری را انجام دهد خداوند یک حسنه به او می دهد و اگر به مرحله عمل برسد ده حسنه برای او نوشته می شود.
جواب اشکال چهارم : آن فرد رفتار را دارد ولی از روی ریا می باشد و صفت آن را ندارد پس چون صفت را ندارد ریا می شود و جزء رذایل اخلاقی می شود .